1399/05/04

چرا بازیافت مواد در طبیعت برای محیط زیست اهمیت دارد؟

بازیافت زباله های رها شده در طبیعت یکی از مهم‌ترین قدم‌هایی است که می‌توانیم برای حفظ محیط زیست برداریم. در سال‌‌های اخیر، بر اهمیت بازیافت بارها تاکید شده است ولی شاید هنوز در مورد اهمیت آن و تاثیری که بر حفظ محیط زیست دارد فکر نکرده باشید. در ادامه با بازیافت، تاریخچه و روش‌های آن آشنا می‌شوید و اهمیت آن برای حفظ محیط زیست را درک خواهید کرد.

بازیافت زباله چیست؟

بازیافت عبارت است از تبدیل زباله و مواد دورریختنی و محصولات استفاده شده به مواد جدید و محصولات قابل استفاده. این کار نه تنها به محصولات و وسایل قدیمی، دوباره امکان بهره‌برداری می‌دهد بلکه میزان استفاده از مواد خام و اولیه به کار رفته در ساخت آنها را نیز کاهش می‌دهد.

بازیافت به معنای تبدیل مواد دورریختنی به اشیای قابل استفاده مجدد برای اجتناب از اتلاف موادی است که به شکل بالقوه، قابلیت استفاده مجدد دارند. این کار، میزان استفاده از مواد خام جدید را کاهش می‌دهد، در مصرف انرژی صرفه‌جویی می‌کند، آلودگی هوا و آب را کمتر می‌کند و تولید گازهای گلخانه‌ای را هم کاهش می‌دهد. بازیافت یکی از اجزای کلیدی فرایندهای مدرن کاهش زباله است.

تاریخچه بازیافت زباله در ایران و خارج

بازیافت یک روند رایج در طول تاریخ زندگی بشر بوده است. در واقع سابقه آن به دوران باستان برمی‌گردد. گرچه اولین نمونه ثبت شده بازیافت کاغذ به سال ۱۰۳۱ در ژاپن برمی‌گردد، ولی فرهنگ‌های باستانی معمولا از آیتم‌های زندگی روزمره تا مدت‌ها به شکل‌های مختلفی استفاده مجدد می‌کردند. این کار بیش از هر چیز به خاطر کمبود منابع و طولانی بودن فرایند ساخت محصولات بوده است.

هیچکسی نمی‌داند که دقیقا چه کسی برای اولین بار بازیافت را ابداع کرد. ولی با وجود اینکه منابعی که تایید می‌کنند که این کار در عصر برنز انجام می‌شده، نامعتبر هستند، مورخان اطمینان دارند که مفهوم بازیافت، با توسعه‌ی صنایع دستی به شکل هم زمان رایج بوده است.

تاریخچه بازیافت مدرن

در قرن نوزدهم میلادی، همراه با انقلاب صنعتی، بازیافت شکل تازه‌ای به خود گرفت. در آن دوران در عرض چند دهه کارخانه‌ها در اطراف شهرها توسعه پیدا کردند، محصولات تولیدی آنها همه جا پیدا می‌شدند و جمعیت شهری روز به روز در حال گسترش بود. کشف باکتری، مردم را در مورد مشکلات بهداشتی ناشی از زباله‌ها آگاه کرد. اقداماتی برای کاهش زباله صورت گرفت. در سال ۱۸۷۰ در پاریس، یک حکم دولتی، انباشتن زباله در خیابان را ممنوع کرد. فردی به نام Eugène Poubelle پیشنهاد استفده از سطل زباله را برای هر خانه مطرح کرد.

در همین حال، صنعت بازیافت روز‌به‌روز حرفه‌ای‌تر می‌شد. دلالان آهن و فروشنده‌های خیابانی با چرخ‌های دستی در خیابان‌های اروپا حرکت می‌کردند و زباله های قابل بازیافت را جمع‌آوری می‌کردند. به این ترتیب اولین مراکز بازیافت کم کم پدیدار شدند. آنها زباله‌ها را جدا می‌کردند. مواد ارگانیک را برای ساخت کمپوست مورد استفاده قرار می‌دادند و سایر مواد قابل بازیافت را به کارگاه‌ها می‌فرستادند.

در اوایل قرن بیستم، اروپا در جنگ بود و بازیافت ضروری شد. فلزات اوراق به یک ماده اولیه مهم تبدیل شدند و آنها را برای ساخت سلاح و ریل راه‌آهن ذوب می‌کردند.  به مرور زمان و با ظهور اولین وسایل نقلیه موتوری، جمع آوری زباله سریع‌تر و راحت‌تر شد.

در زمان جنگ جهانی دوم، که یک بحران دیگر برای کل دنیا بود، بازیافت اشیای روزمره نقش مهمی در زندگی مردم پیدا کرد. لباس‌ها و پارچه‌های کهنه و حتی دکمه‌های کهنه جمع آوری می‌شدند. دوباره در خانه استفاده می‌شدند یا آن را به پیشه وران می‌فروختند. در دهه ۱۹۷۰، دسته بندی حرفه‌ای و بازیافت به سرعت رواج پیدا کرد و مردم در مورد مشکلات زیست محیطی ناشی از تولید زیاد زباله آگاه می‌شدند. دولت‌ها و صنایع بر اهمیت بازیافت تاکید می‌کردند، اولین شرکت‌های بازیافت شکل گرفتند و به چرخه صنعت اضافه شدند. از آن زمان به بعد، صنعت بازیافت روز‌به‌روز توسعه پیدا می‌کند و مطالعات زیادی در آن انجام می‌شود.

تاریخچه بازیافت در ایران

مشکلات اقتصادی، کمبود  منابع طبیعی و افزایش جمعیت باعث شده که بازیافت در همه جای دنیا مورد توجه قرار بگیرد و ایران هم از این قاعده مستثنا نیست. برای بازیافت کاغذ در ایران ، اولین کارخانه در سال ۱۳۱۳ در کرج و دومین آن در سال ۱۳۳۵ تحت عنوان مقوا سازی شرق در تهران و سومین آن در کهریزک در سال ۱۳۳۶ تاسیس شد.

بعد از آن کارخانه‌های متعدد تولید کود گیاهی هم آغاز به کار کردند از جمله در سال ۱۳۵۱ در تهران و کارخانه کمپوست در اصفهان در سال ۱۳۴۸. طرح و احداث کارخانه کمپوست کهریزک در سال ۱۳۷۲ با دو واحد هزار تنی در یک مجموعه در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفت. این کارخانه علاوه بر تولید کمپوست روزانه حدود ۳۰ تن اقلامی از قبیل  کاغذ، مقوا، پلاستیک‌ها و انواع مصنوعات فلزی را جداسازی و آماده بازیافت می‌کند.

به همین ترتیب روز‌به‌روز به مراکز و کارخانه‌های بازیافت در ایران اضافه شده است و به این ترتیب بازیافت زباله در ایران هم انجام می‌شود.

بازیافت مواد در طبیعت و حفظ محیط زیست

بهترین روش برای حفظ طبیعت، بازیافت زباله های رها شده است. در واقع هر کسی که دغدغه حفظ محیط زیست داشته باشد، اولین قدمی که می‌تواند برای آن بردارد، اهمیت دادن به بازیافت است. اما چرا بازیافت برای حفظ طبیعت اهمیت دارد؟ در ادامه مهم‌ترین دلایل برای بازیافت زباله های رها شده را عنوان می‌کنیم.

حفظ منابع طبیعی

هر چقدر که از مواد خام کمتری استفاده کنیم، منابع طبیعی زمین را که در حال از بین رفتن است، حفظ می‌کنیم. اگر به جای ساخت محصولات جدید از مواد بازیافتی و قدیمی استفاده کنیم، میزان برداشت از معادن و جنگل‌ها را کاهش می‌دهیم. بازیافت کمک می‌کند که مواد خام حیاتی حفظ شوند و از زیستگاه‌های طبیعی حفاظت شود.

ذخیره انرژی

بازیافت کردن نسبت به تولید محصولات جدید، انرژی کمتری نیاز دارد حتی اگر هزینه‌هایی مثل حمل و نقل آن را در نظر بگیرید. استخراج معادن، حفاری، پردازش و انتقال مواد خام برای استفاده در صنعت، نیازمند مقدار قابل توجهی انرژی است. ولی استفاده از متریال‌هایی که قبلا پردازش شده، انرژی کمتری می‌طلبد. کاهش مصرف انرژی موجب کاهش آلودگی هوا، کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای و حفظ منابع انرژی زمین می‌شود.

حفظ محیط زیست

بازیافت زباله به کاهش آلودگی آب، هوا و خاک کمک می‌کند. در واقع با بازیافت، نیاز به استخراج معادن و حفاری و چوب‌بری کمتر می‌شود. این فعالیت‌ها همگی در ایجاد آلودگی آب و هوا نقش دارند. علاوه بر این، بازیافت به کاهش سرعت تغییر اقلیم هم کمک می‌کند. چرا که باعث کاهش اثر گازهای گلخانه‌ای می‌شود.

کاهش خاک‌چال‌ها

خاک‌چال‌ها محل دفن مواد زاید هستند. وجود این خاک‌چال‌ها می‌تواند تاثیرات مخرب زیست‌محیطی متعددی داشته باشد از جمله انتشار گاز متان که یکی از گازهای گلخانه‌ای است. کاهش آنها به حفظ طبیعت کمک می‌کند. این روزها بسیاری از کشورها برای کاهش خاک‌چال‌ها، زباله‌های خود را به کشورهای دیگر می‌فروشند تا بازیافت شوند. یکی از مزیت‌های بازیافت این است که نیاز به ایجاد خاک‌چال‌های بیشتر را در آینده کاهش می‌دهد.

روش‌های بازیافت برای انواع زباله های رها شده در طبیعت

زباله‌ های رها شده در طبیعت انواع مختلفی دارند و هر کدام فرایند متفاوتی برای بازیافت دارند که در ادامه به مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم.

زباله‌های باغی و آشپزخانه‌ای

با زباله‌های باغی و آشپزخانه‌ای می‌توان کمپوست تولید کرد. کمپوست بهترین گزینه برای استفاده مجدد در باغ‌ها است و خاک را برای رشد مجدد گیاهان، تغذیه می‌کند. بسیاری از افراد خودشان در خانه کمپوست تولید می‌کنند ولی در برخی شهرها مراکزی برای جمع آوری زباله و تولید کمپوست وجود دارد.

کاغذ و مقوا

کاغذ و مقوا نیز از دیگر زباله‌هایی هستند که قابلیت بازیافت دارند. البته مشکلی که در مورد بازیافت کاغذ وجود دارد این است که همه کاغذها مثل هم نیستند. هر چقدر که کیفیت کاغذ اولیه بالاتر باشد، کیفیت محصول بازیافتی هم بیشتر می‌شود. با ترکیب روزنامه‌های قدیمی، کاغذهای اداری و سایر کاغذها، محصولاتی مثل کاغذهایی با کیفیت کمتر، مقوا و کارتن تهیه می‌شود.

فلزات

فلزات یکی از مهم‌ترین مواد قابل بازیافت هستند. این زباله‌ها بیشتر شامل قوطی مواد غذایی است که غالبا از فولاد یا آلومینیوم تهیه می‌شوند. این فلزات ذوب می‌شوند و دوباره به شکل قوطی‌های فلزی تولید می‌شوند.

چوب

انسان‌ها در طول تاریخ این متریال را بارها و بارها استفاده کرده‌اند. چوب بازیافت شده معمولا مجددا در تهیه محصولات چوبی دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد مثلا در کفپوش‌های چوبی. حتی در تهیه چوب‌های کامپوزیت مثلا لمینت هم از چوب‌های بازیافتی استفاده می‌کنند. چوب را می‌توان به عنوان سوخت هم مورد استفاده قرار داد.

شیشه

بازیافت شیشه بسیار راحت است. بطری‌ها و ظرف‌های شیشه‌ای را به راحتی می‌توان ذوب کرد و بارها و بارها از آنها دوباره ظروف دیگری ساخت و استفاده کرد.

پلاستیک

پلاستیک یکی از مشکل‌ساز‌ترین مواد طبیعت است. پلاستیک برای مدت‌های بسیار طولانی در طبیعت باقی می‌ماند بدون اینکه کوچک‌ترین آسیبی ببیند، سبک است و زود شناور می‌شود. بازیافت پلاستیک تقریبا سخت است چون انواع مختلفی از آن وجود دارد و هر کدام باید با شیوه خاصی بازیافت شوند. از بسیاری از انواع پلاستیک برای تهیه لوله‌های پلاستیکی و ظروف و وسایلی که قرار است دوام بیشتری داشته باشند، مثلا گلدان استفاده می‌شود.

بازیافت زباله های رها شده یکی از بهترین کارهایی است که برای حفظ محیط زیست می‌توانید انجام دهید. در کنار تلاش‌های مسئولان هر کشور، خود مردم نیز در گسترش فرهنگ بازیافت نقش دارند. با جدا کردن زباله‌های تر و خشک و رساندن آنها به دست مراکز بازیافت می‌توانیم قدم‌های موثری برای حفظ محیط پیرامون‌مان برداریم.