1399/05/14

راهنمای جامع تفکیک زباله در مدارس

مدارس و موسسات آموزشی یکی از مراکزی هستند که معمولا در طول سال تحصیلی، زباله زیادی تولید می‌کنند. به همین دلیل، تفکیک زباله در مدارس اهمیت ویژه‌ای دارد و اگر به درستی انجام شود، نقش موثری در ایجاد فرهنگ بازیافت و کمک به بازیافت زباله دارد. راهنمای تفکیک زباله در مدارس شامل نکاتی برای معلمان، مدیران، دانش‌آموزان، والدین و مسئولان آموزشی است که کمک می‌کند تا این کار پسندیده با دقت و تلاش بیشتری در مدارس انجام شود. در ادامه همراه باشید.

چرا تفکیک زباله اهمیت دارد؟

تفکیک زباله اولین و مهم‌ترین قدم برای بازیافت است. بازیافت زباله به خاطر مزایای متعددی که برای محیط زیست و حفظ منابع زمین دارد، این روزها بیشتر از همیشه مورد توجه قرار گرفته است. بسیاری از کشورهای دنیا تلاش می‌کنند تا هر چه بیشتر و بهتر، زباله‌های خود را بازیافت کنند و از این منابع ارزشمند، به شکل دیگری استفاده کنند.

فرایند بازیافت گاهی بسیار پیچیده و برای بعضی از زباله‌ها بسیار راحت است. یکی از کارهایی که می‌توانیم برای تسهیل بازیافت انجام دهیم، تفکیک زباله در مبدا است. تفکیک زباله در مبدا یعنی زباله را دقیقا از همان جایی که تولید شده، در دسته‌بندی‌های مختلف به مراکز بازیافت تحویل دهیم.

تفکیک زباله به دلایل زیر اهمیت پیدا می‌کند:

۱. کمک به تسریع و تسهیل بازیافت

با تفکیک زباله در مبدا می‌توانید کمک کنید که فرایند بازیافت خیلی سریع‌تر انجام شود. در واقع شما یک مرحله از بازیافت را که در مراکز بازیافت انجام می‌شود، خودتان در منزل، محل کار یا مدارس انجام می‌دهید.

علاوه بر این، با تفکیک زباله کمک می‌کنید که کار بازیافت، راحت‌تر و کم‌هزینه‌تر انجام شود. در صورتی که زباله‌ها از قبل تفکیک شده باشند، نیازی به در نظر گرفتن نیروی انسانی و فضای خاص برای تفکیک آن‌ها وجود نخواهد داشت و در هزینه‌های مراکز بازیافت، صرفه‌جویی می‌شود.

۲. کاهش وسعت و تعداد خاک‌چال‌ها

خاک‌چال‌ها مراکزی هستند که در آن‌ها زباله‌ها انباشته می‌شوند. اگر تفکیک در مبدا را انجام دهید، از حجم زباله‌هایی که به خاک‌چال‌ها راه پیدا می‌کنند، به میزان قابل توجهی کاسته می‌شود. بزرگتر شدن خاک‌‌چال‌ها و افزایش تعداد آن‌ها، باعث افزایش آلودگی در محیط زیست، افزایش تولید متان، افزایش گازهای گلخانه‌ای و دامن زدن به تغییر اقلیم می‌شود.

۳. آموزش و فرهنگ سازی

وقتی تفکیک زباله در مراکزی مثل مدارس و در خانه‌ها انجام شود، فرزندان ما این کار پسندیده را از ابتدا یاد می‌گیرند و به آن عادت می‌کنند. هر چقدر بتوانیم زباله بیشتری را بازیافت کنیم، آینده بهتری برای این فرزندان خواهیم داشت. کودکان آیینه تمام نمای رفتار والدین و بزرگترها هستند. بنابراین باید تفکیک زباله را از بزرگترها یاد بگیرند و به عنوان یک مهم روزانه، حتما انجام دهند.

انواع زباله‌های تولید شده در مدارس

مدارس یکی از مراکزی است که میزان تولید زباله در آن زیاد است. تقریبا همه نوع زباله‌ای در مدارس تولید می‌شود ولی تولید بعضی از انواع آن، بیشتر از بقیه است. البته نوع زباله‌های تولیدی هر مدرسه، به نوع مدرسه هم بستگی دارد و در مدارس شبانه روزی، تولید زباله بیشتر است. انواع زباله‌های تولید شده در مدارس عبارتند از:

۱. کاغذ و مقوا

کاغذ و مقوا یکی از پرکاربردترین محصولات در مدارس است. بچه‌ها و معلمان، هر روز با انواع کاغذها سر و کار دارند و از آن استفاده می‌کنند. بعضی از آن‌ها همان روز به زباله تبدیل می‌شوند و بعضی دیگر بعد از گذشت مدتی، در نهایت راهی سطل زباله می‌شوند. خوشبختانه، کاغذ و مقوا قابلیت بازیافت دارند و معمولا خیلی راحت به مواد دیگری تبدیل می‌شوند. البته در مورد انواع کاغذهایی که قابلیت بازیافت ندارند، باید به بچه‌ها آموزش داده شود تا استفاده از آن‌ها را به حداقل برسانند. مثلا کاغذهایی که چسب دارند (استیکرها) که این روزها استفاده از آن‌ها در بین دانش‌آموزان، بسیار رواج پیدا کرده است را نمی‌توان بازیافت کرد.

۲. شیشه و فلزات

شیشه و فلزات معمولا در بسته‌بندی مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند و به همین دلیل در مدارس به ندرت پیدا می‌شوند. ولی در هر صورت ممکن است در طول سال تحصیلی، این زباله‌ها هم تولید شود.

۳. پلاستیک

پلاستیک هم یکی دیگر از زباله‌هایی است که در مدارس زیاد تولید می‌شود. این پلاستیک ممکن است وسایل مستعمل مدرسه باشد یا بسته‌بندی‌های خوراکی‌های دانش آموزان.

۴. زباله تر

زباله تر در مدارس، شامل باقی مانده خوراکی‌ها است و معمولا حجم کمتری نسبت به سایر انواع زباله دارد. اما در مدارس شبانه‌روزی که آشپزخانه، کافه‌تریا و سلف سرویس دارد، حجم زباله تر تولید شده بسیار زیاد است.

چرا فرهنگ تفکیک زباله را باید به دانش‌آموزان آموزش داد؟

تفکیک زباله یکی از مهم‌ترین قدم‌ها در جهت کمک به بازیافت است. در سال‌های اخیر، تفکیک زباله بیشتر از همیشه مورد توجه قرار گرفته است و در همه مراکز از جمله خانه‌ها، مدارس و ادارات انجام می‌شود. اما هنوز هم بسیاری از افراد از اهمیت آن آگاهی ندارند و توجهی نشان نمی‌دهند.

مدارس بهترین مکان برای فرهنگ‌سازی و آموزش به شمار می‌روند. دانش‌آموزان وقتی در محیطی قرار بگیرند که به تفکیک زباله اهمیت داده می‌شود و برای آن پاداش در نظر گرفته شده است، به انجام این کار ترغیب می‌شوند. دانش‌آموزان معمولا از معلم‌ها و بزرگترهای خود الگو می‌گیرند. وقتی در مدرسه تفکیک زباله را از معلم یاد بگیرند و از نزدیک ببینند که معلمان آن‌ها هم به این کار اهمیت می‌دهند، این کار را جدی می‌گیرند. به همین دلیل، مدارس بیشتر از هر مرکز دیگری باید برای تفکیک زباله اهمیت قائل شوند، به بچه‌ها در مورد آن آموزش دهند و حتی برای انجام دادن یا ندادن آن، پاداش و تنبیه در نظر بگیرند.

روش‌های تفکیک و بازیافت زباله‌ها در مدارس

برای تفکیک زباله در مدارس، قبل از هر کاری ابتدا کادر مدیریت باید شرایط لازم برای تفکیک را فراهم کند.

۱. تهیه سطل مناسب تفکیک زباله

قدم اول، قرار دادن سطل‌های مخصوص تفکیک زباله در حیاط مدرسه و در دسترس بچه‌ها است. سطل‌های تفکیک زباله، سطل‌هایی بزرگ و پلاستیکی هستند که هر کدام رنگ متفاوتی دارند. هر رنگ برای قرار دادن نوع خاصی از زباله در نظر گرفته شده است و این رنگ‌ها معمولا در همه جای دنیا یکسان است ولی ممکن است هر مرکز بازیافت، رنگ متفاوتی برای آن در نظر گرفته باشد.

۲. تدوین راهنمای جامع تفکیک زباله در مدارس

در مرحله بعدی باید برای دانش‌آموزان، راهنمای جامع تفکیک زباله در مدارس تهیه شود. در این راهنما باید به مخاطبان توضیح داده شود که انواع زباله کدام است، کدام زباله‌ها قابل بازیافت هستند، کدام زباله‌ها بازیافت نمی‌شوند، کدام زباله‌ها خطرناک‌ بوده و هر نوع زباله ‌را باید در کدام سطل بریزند.

۳. تشکیل گروه مدیریت تفکیک زباله

یکی از کارهایی که مدیریت مدارس می‌توانند برای تشویق به تفکیک زباله انجام دهد، تشکیل یک گروه تفکیک زباله در مدارس است. این گروه شامل تعدادی از دانش‌آموزان، معلمان و حتی مسئولان مدرسه است. وظیفه این گروه که اعضای آن می‌تواند به صورت چرخشی انتخاب شود، نظارت بر اجرای دقیق راهنمای تفکیک زباله در مدارس است.

۴. تعیین پاداش و جایزه برای فعالان تفکیک زباله

همیشه تعیین پاداش و جایزه می‌تواند یک عامل محرک برای تشویق دانش‌آموزان به انجام کارهای مثبت و مفید باشد. اگر مدیریت یک مجموعه آموزشی را در اختیار دارید، می‌توانید برای فعالان طرح تفکیک زباله، هدایایی را در نظر بگیرید.

۵. سرمایه‌گذاری برای کاهش تولید زباله

گرچه تفکیک زباله و بازیافت اهمیت زیادی دارد و باید در مدارس به آن پرداخته شود، قدم اول و مهم‌تر، کاهش زباله تولیدی است. کاهش زباله هم یکی از اقداماتی است که در مدارس می‌تواند به بهترین شکل انجام شود. مثلا اگر مدارس بتوانند برای تهیه وسایل مختلف الکترونیکی سرمایه‌گذاری کنند، می‌توانند تا حد زیادی در استفاده از موادی مثل کاغذ، صرفه‌جویی کنند.

در واقع قبل از تفکیک و بازیافت زباله، آنچه که اهمیت زیادی دارد، آموزش دادن به بچه‌ها در مورد روش‌های کاهش زباله تولیدی است. علاوه بر آموزش، خود مدارس باید امکانات و تجهیزات لازم را برای کاش زباله ایجاد کنند. بخشی از هزینه تهیه این بستر، می‌تواند از طریق همان تفکیک زباله فراهم شود. بسیاری از مراکز بازیافت، حاضرند که زباله‌ها را از مردم خریداری کنند. فروش زباله‌های تفکیک شده می‌تواند یک منبع درآمد هر چند اندک برای کمک به طرح‌های کاهش تولید زباله باشد.

۶. آموزش کارکنان مدرسه

به غیر از دانش‌آموزان، گاهی اوقات کارکنان مدرسه و حتی معلمان هم به آموزش نیاز دارند. گاهی برای آموزش کارکنان مدرسه هم باید برنامه‌های آموزشی در نظر بگیرید و به آموزش آن‌ها هم اهمیت بدید.

۷. جذاب‌تر کردن تفکیک زباله برای دانش‌آموزان

هر کاری اگر حالت اجباری داشته باشد، برای بچه‌ها خسته‌کننده و حتی ناراحت‌کننده می‌شود. برای اینکه تفکیک زباله به یک عادت مثبت در بچه‌ها تبدیل شود، باید فرایند آن جذاب و خوشایند باشد. با کارهایی مثل تشویق، برگزاری مسابقه و… می‌توانید با روش‌های جذاب‌تری، دانش‌آموزان را، به خصوص آن‌هایی که در سن پایین‌تر هستند به تفکیک زباله تشویق کنید.

کلام آخر

راهنمای تفکیک زباله در مدارس یکی از دستورالعمل‌هایی است که باید توسط مدیریت مراکز آموزشی تهیه شود و در اختیار دانش‌آموزان و حتی والدین آن‌ها قرار بگیرد. تفکیک زباله اگر در مبدا انجام شود، می‌تواند نقش موثری در بهبود فرایند بازیافت داشته باشد و در حفظ محیط زیست، تاثیرگذار باشد. برای اینکه این کار مهم در مدارس جا بیفتد، می‌توان از روش‌های متعددی استفاده کرد که فرایند تفکیک زباله در مدارس را جذاب‌تر و راحت‌تر کند.

منبع