1399/05/12

آیا بازیافت زباله واقعا کارآمد و موثر است؟

ما درباره مزایای بازیافت زباله زیاد شنیده‌ایم. همیشه و همه جا فواید بازیافت زباله برای محیط زیست، انسان‌ها و گونه‌های جانوری را به ما گوشزد کرده‌اند. اما آیا بازیافت زباله واقعا موثر است؟ شاید باورش سخت باشد، اما بازیافت زباله‌ یک روش بی عیب نیست و معایبی هم دارد. بنابراین بیشتر افراد روی این موضوع اتفاق نظر دارند که به جای بازیافت زباله، باید به کاهش تولید زباله بپردازیم‌. در واقع مزایای کاهش تولید زباله، بیشتر از بازیافت زباله است. در ادامه همراه ما باشید تا فواید و معایب بازیافت زباله را به شما بگوییم، همچنین راهکارهای کاهش تولید زباله را معرفی کنیم.

بازیافت زباله چیست؟

ساده‌ترین تعریف بازیافت زباله، استفاده دوباره از یک کالا برای ساخت مجدد همان کالا یا کالای دیگر است. در واقع زمانی که از بازیافت زباله صحبت می‌کنیم، منظورمان یک چرخه است. همه ما می‌دانیم که بازیافت زباله از اهمیت زیادی برخوردار است. از جمله فواید بازیافت می‌توان به قطع کمتر درختان، صرفه جویی در آب و برق، ایجاد شغل و … اشاره کرد.

مراحل بازیافت زباله بستگی به نوع زباله دارد؛ اما بعضی از مراحل برای همه زباله‌ها یکسان است. این نکته را در نظر داشته باشید که بازیافت زباله معمولا برای زباله‌های خشک انجام می‌شود. مراحل بازیافت زباله به شرح زیر است:

۱. تفکیک زباله از مبدا

۲. جمع آوری زباله و انتقال آن به مراکز بازیافت

۳. تفکیک زباله‌ها از یکدیگر

۴. شستشو و جداسازی آلودگی از زباله

۵. تغییر حالت و شکل زباله

۶‌‌. استفاده از مواد اولیه بازیافتی در صنایع

چگونه می‌توان زباله‌ها را بازیافت کرد؟

زباله‌های شهری به طور کلی به دو دسته زباله‌های خشک و تر تقسیم می‌شوند. زباله‌های خشک به تمام موادی گفته می‌شود که پوسیده نمی‌شوند و تجزیه ناپذیر هستند. با تفکیک و جداسازی زباله‌های خشک می‌توان آن‌‌ها را بارها مورد استفاده قرار داد.

از جمله زباله‌های خشک می‌توان به شیشه، کاغذ، مقوا، جعبه شیرینی و پیتزا، انواع پلاستیک و ظروف یک بار مصرف، آهن، چوب، خاک اره، دستمال کاغذی و … اشاره کرد. زباله‌های تر یا تجزیه پذیر به موادی گفته می‌شود که در مدت زمان کم توسط باکتری‌های موجود در خاک تجزیه شده و به مواد معدنی و مغذی (کمپوست یا کود) تبدیل می‌شوند. با تفکیک صحیح زباله‌های تر می‌توان آن‌ها را به کمپوست تبدیل کرد و برای رشد گیاهان از آن‌‌ها استفاده کرد. نمونه‌های زباله‌های تر شامل پوست میوه و سبزیجات، تفاله چای، باقیمانده غذاهای پخته شده، روغن‌های پخت و پز، پوست تخم مرغ و استخوان مرغ، گوشت و ماهی می‌شود.

نکته مهم این است که برای بازیافت زباله‌ها به روش صحیح، باید با زباله‌های قابل بازیافت آشنا شوید‌‌؛ چرا که تمام زباله‌ها را نمی‌توان بازیافت کرد. پس از شناخت زباله‌های قابل بازیافت، باید دو سطل جداگانه، یکی برای زباله‌های تر و دیگری برای زباله‌های خشک در خانه یا محل کارتان قرار دهید و زباله‌ها را در سطل مخصوص بیندازید. در پایان، زباله‌ها را به مراکز بازیافت یا شرکت‌هایی مانند شرکت جاروب تحویل دهید تا آن‌ها را بازیافت کنند.

فواید و معایب بازیافت زباله چیست؟

همه ما درباره فواید بازیافت زباله زیاد شنیده‌ایم. اما شاید اطلاعات کمی درباره معایب بازیافت زباله داشته باشیم. در این‌جا به بعضی از فواید و معایب بازیافت زباله اشاره می‌کنیم:

فواید بازیافت زباله

۱. حفاظت از محیط زیست

یکی از مهم‌ترین فواید بازیافت زباله، حفاظت از محیط زیست است. روزانه درختان زیادی برای تولید کاغذ قطع می‌شوند. می‌توان با بازیافت کاغذهای قابل بازیافت، به کاهش جنگل‌زدایی کمک کرد. طبق آمار، بازیافت هر تن کاغذ از قطع شدن ۱۷ اصله درخت جلوگیری کرده و منجر به حفظ ۹۰ هزار هکتار جنگل می‌شود. اگر تمام ایرانیان کاغذهایشان را برای بازیافت، تفکیک و جداسازی کنند، هر سال از قطع ۱۰۰ میلیون اصله درخت جلوگیری می‌شود.

۲. کاهش گرمایش جهانی

فرایند احتراق در سوزاندن زباله منجر به انتشار گازهای گلخانه‌ای وسیعی مانند دی اکسید کربن، گوگرد و نیتروژن می‌شود؛ که این امر گرم شدن زمین و تغییرات آب و هوایی را به دنبال دارد‌. افزایش دما منجر به ذوب قطب شمال و جنوب و در نتیجه افزایش آب اقیانوس، افزایش سطح آب دریا و … می‌شود.

۳. کاهش مصرف انرژی

استفاده مجدد از مواد نسبت به ایجاد آن‌ها از مواد اولیه، به انرژی بسیار کمتری نیاز دارد. به طور مثال، کاغذ، فولاد، پلاستیک و آلومینیوم را می‌توان تفکیک کرد و از آن‌ها دوباره استفاده کرد. این کار نه تنها انرژی که برای ایجاد محصولات صرف می‌شود را ذخیره می‌کند، بلکه برای محیط زیست هم مفید است.

۴. کاهش و کنترل آلودگی

هرچه زباله کمتری تولید شود، انتشار گازهای گلخانه‌ای هم کمتر می‌شود. تجمع زباله‌ها منجر به جذب حشرات موذی مانند مگس و حیواناتی مانند سگ و گربه می‌شود، که این امر منجر به شیوع انواع آلودگی‌ها و بیماری‌ها می‌شود. به عبارت دیگر با تولید زباله کمتر، فرصت زندگی در محیط زیست سالم‌تر را پیدا می‌کنیم.

۵. صرفه جویی در هزینه‌ها

بازیافت زباله‌ها همچنین سبب صرفه جویی در هزینه‌ها می‌شود. به طور مثال، هزینه کالاهای بازیافتی بسیار کمتر از کالاهای جدید و دست اول است. کمپوستی که در خانه با بازیافت زباله روزانه ایجاد می‌شود، به صرفه جویی در هزینه‌ها کمک خواهد کرد.

۶. ایجاد شغل

یکی دیگر از مزایای بازیافت زباله، اشتغال‌زایی است‌. بازیافت زباله به راه اندازی کارخانجات بازیافت و در نتیجه نیروی کار نیاز دارد. بنابراین فرصت‌های شغلی زیادی ایجاد می‌شود.

معایب بازیافت زباله

۱. برای بازیافت زباله باز هم انرژی مصرف می‌شود

برخلاف باور عموم، بازیافت زباله‌ها به انرژی نیاز دارد. بنابراین بسیاری از افراد معتقدند بهتر است تلاش کنیم زباله کمتری تولید کنیم، تا اینکه زباله زیادی تولید کرده و بعد سعی کنیم آن‌ها را بازیافت کنیم. کاهش زباله تولیدی فواید بیشتری نسبت به فرایند بازیافت زباله برای محیط زیست دارد.

۲. بازیافت زباله می‌تواند منجر به آلودگی شود

منتقدان بازیافت زباله ادعا می‌کنند که درباره فواید بازیافت زباله اغراق شده است. آن‌ها معتقدند جدای از اینکه بازیافت زباله انرژی مصرف می‌کند، منجر به آلودگی هم می‌شود. بازیافت زباله می‌تواند منجر به آلودگی آب و خاک شود؛ به همین دلیل است که بازیافت زباله باید با احتیاط تمام انجام شود‌.

۳. بازیافت زباله هزینه بردار است

بسیاری از افراد معتقدند بازیافت زباله منجر به هزینه‌های زیادی می‌شود‌. بسیاری از کشورها، به ویژه کشورهای جهان سوم با کمبود ظرفیت برای انجام فعالیت‌های مربوط به بازیافت زباله مواجه هستند.

۴. کارکنان کارخانجات بازیافتی در معرض مواد سمی و شیمیایی قرار دارند

اگرچه بیشتر فرایند بازیافت به صورت اتوماتیک انجام می‌شود، اما همچنان کارکنان در معرض مواد سمی و مضر قرار دارند. علت این امر این است که کارکنان بعضی زباله‌ها را تفکیک می‌کنند و در نتیجه در معرض سمومی قرار می‌گیرند که ممکن است برای بدن مضر باشد.

از جمله سایر معایب بازیافت زباله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سرمایه گذاری کم جهت انجام عملیات بازیافت، احداث کارخانجات بازیافت و‌ .‌.. در برخی کشورها، بویژه کشورهای جهان سوم
• بهداشتی نبودن برخی از کاغذها و محصولات بازیافتی، مضر بودن مواد سفید کننده موجود در کاغذهای بازیافتی برای سلامت انسان و محیط زیست
• در دسترس نبودن فناوری‌های لازم برای جداسازی مواد قابل بازیافت از سایر موادی که با آن‌ها ترکیب شده‌اند
• دشوار بودن متقاعد کردن افراد برای خرید محصولات بازیافتی

چرا کاهش تولید زباله بهتر از بازیافت زباله است؟

احتمالا شما هم در مورد کاهش تولید زباله، استفاده دوباره و بازیافت شنیده‌اید. این سه اصل مهم از محیط زیست محافظت می‌کنند. اولین اصل یعنی کاهش تولید زباله مهم‌ترین آن‌ها محسوب می‌شود. اگر زباله کمتری تولید شود، دو مرحله دیگر هم ضرورتی پیدا نمی‌کنند. به عبارت دیگر، اگر تولید زباله متوقف یا کم شود، به استفاده دوباره و بازیافت نیاز پیدا نخواهیم کرد.

جنبش‌ها و کمپین‌های مختلفی برای کاهش تولید زباله راه‌اندازی شده است. جنبش زباله صفر (Zero Waste) یکی از این جنبش‌ها است که افراد در آن سعی می‌کنند با تغییر سبک زندگی خود، تولید زباله را به صفر برسانند. به عبارت دیگر سعی می‌کنند استفاده از وسایل یک بار مصرف، به ویژه پلاستیک‌ها را کنار بگذارند.

همان‌طور که اشاره کردیم، بازیافت زباله علاوه بر فواید، معایبی هم دارد‌‌. بنابراین بهترین راهکار، کاهش تولید زباله است. ما می‌توانیم از همان ابتدا با به کارگیری راهکارهای ساده مانند کاهش مصرف لیوان، ظروف، قاشق و چنگال‌های پلاستیکی، خرید کمتر، استفاده از لوازم دست دوم و‌ مواردی از این دست زباله کمتری تولید کنیم و از این طریق به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، حفاظت از محیط زیست و کاهش آلودگی‌های ناشی از زباله کمک کنیم.

در واقع با بازیافت زباله، میزان زباله‌های تولید شده کاهش نمی‌یابد؛ بلکه زباله‌ها جمع آوری شده و به مراکز بازیافت تحویل داده می‌شوند. بازیافت زباله در کارخانجات بازیافت طی چندین مرحله انجام می‌شود و نیازمند تلاش و زمان زیاد است. گاهی اوقات مشخص نیست چه موادی را می‌توان بازیافت کرد؛ به طور مثال بازیافت پلاستیک بسیار دشوار است؛ چراکه چندین نوع مختلف پلاستیک وجود دارد که همه آن‌ها قابل بازیافت نیستند. این امر بازیافت را برای خیلی از افراد دشوار و غیرقابل تحمل می‌کند. بنابراین کاهش تولید زباله راهکار بهتری نسبت به بازیافت زباله است.

راهکارهای ساده و موثر جهت کاهش تولید زباله

ممکن است با سبک زندگی امروزی، کاهش تولید زباله غیرممکن به نظر آید. اما شما می‌توانید با به کارگیری راهکارهای ساده‌، زباله تولیدی خود را کاهش دهید. در اینجا به بعضی از این راهکارها اشاره می‌کنیم:

۱. شیشه‌های مربا یا ترشی را نگه دارید و از آن‌ها به جای ظروف پلاستیکی استفاده کنید.

۲. به جای اسباب بازی‌های پلاستیکی، به کودکان خود اسباب بازی‌های چوبی هدیه دهید.

۳. در مهمانی‌های بزرگ به جای پلاستیک، از چنگال‌های فلزی و بشقاب‌‌های غیر پلاستیکی استفاده کنید.

۴. از بطری‌های پلاستیکی آب استفاده نکنید و همیشه همراه خود بطری آب غیر پلاستیکی داشته باشید.

۵. اگر فضا و امکانات لازم را دارید، از زباله‌های تر کمپوست تهیه کنید.

۶. هنگام خرید، از خانه با خودتان ساک دستی پارچه‌ای بیاورید و از استفاده از کیسه‌های پلاستیکی اجتناب کنید.

۷. از محصولات و کالاهایی استفاده کنید که در ظروف چندبار مصرف قرار دارند؛ (به طور مثال آبلیمو و شیر در ظروف شیشه‌های)

۸. به جای استفاده از دستمال کاغذی، همراه خودتان یک یا چند دستمال پارچه‌ای نرم و قابل شستشو داشته باشید.

۹. خریدهای هفتگی یا روزانه را محاسبه کرده و به اندازه نیاز خود و خانواده‌تان خرید کنید.

۱۰. از کالاهایی استفاده کنید که طول عمر بیشتری دارند.

۱۱. لوازم و پوشاکی که نیاز ندارید را دور نیندازید؛ بلکه آن‌ها را به سازمان‌های خیریه ببخشید.

۱۲. جعبه‌های کادویی و کاغذهای کادو را دور نیندازید و دوباره از آن‌ها استفاده کنید.

نکته پایانی

با افزایش زندگی شهرنشینی و تغییر سبک زندگی، انسان‌ها بیش از پیش زباله تولید می‌کنند. یکی از راهکارهای مدیریت پسماند بازیافت است. اما همان‌طور که اشاره کردیم، بازیافت زباله هم معایبی دارد. بنابراین بهترین روش، کاهش تولید زباله است. کاهش تولید زباله ممکن است در نگاه اول دشوار و حتی غیر ممکن به نظر آید، اما آسان‌تر از آن چیزی است که شما فکر می‌کنید. فقط کافی است راهکارهای ذکرشده در این مقاله را به کار بگیرید.

منبع