1399/08/20

تفکیک زباله ی صحیح چگونه است؟

وقتی صحبت از تفکیک زباله از مبداء و یا تفکیک زباله در منزل به میان می‏‏‌آید، اکثر ما در ذهن خود یک فرآیند بسیار پیچیده و دشوار را تجسم می‏‌نماییم. در صورتی که اگر از فواد تفکیک زباله در منزل خود مطلع باشیم و همچنین چند تکنیک ساده برای این کار بیاموزیم؛ دیگر تفکیک زباله کار دشواری به نظر نخواهد آمد، بلکه یک تجربه‌‏ی لذت‏‌بخش و ساده خواهد بود!

فواید تفکیک زباله

برای انجام تفکیک زباله، بهتر است در ابتدا بدانیم که چرا این امر تا این حد مهم و حیاتی است؟

شاید تا به حال جمله‏‌ی «زباله طلای کثیف است»، به گوش شما خورده باشد. در این جمله طلا در معنای استعاری ارزشمند به کار رفته است و نشان از این دارد که اگر بر روی زباله‏‌های تولید شده، توسط منازل و مشاغل مختلف رفتار و برنامه‏‌ریزی صحیحی صورت بگیرد زباله‏‌های قابل بازیافت و ارزشمند در مسیر درستی از صنعت و چرخه‏‌ی تولید قرار می‏‌گیرند.

همان طور که از قدیم گفته‏‌اند: «پیشگیری بهتر از درمان است»؛ البته این جمله را می‏‌توان به خیلی از مسائل زندگی بسط داد. مثلا در فرآیند تفکیک و بازیافت زباله هم، این جمله صادق است، چرا که بهتر است ما از ابتدا سعی بر آن داشته باشیم که زباله‏‌ی کمتری تولید کنیم. اگر سعی کنیم پسماند تولیدی خود را به صفر یا حداقل برسانیم اتفاقات بسیار خوبی در ابعاد مختلف زندگی برای ما رخ می‌‏دهد. پسماند صفر یک چالش نیست، در واقع یک سبک زندگی است؛ که در این سبک زندگی به دلیل عدم مصرف‏‌گرایی حرص کمتری بابت خرید‏های غیرضروری و بی‏‌استفاده‌‏ی خود خواهیم داشت در نتیجه احساس شادی و آرامش درونی بیشتری را در خود حس خواهیم کرد.

از طرفی اگر ما سعی کنیم زباله‏‌ی کمتری تولید کنیم به محیط زیست خود کمک شایان به ذکری کرده‏‌ایم، چرا که زمین ما در عصر حاضر با مشکلات اقلیمی و زیست‏‌محیطی متعددی روبه‏‌رو است که هر کدام، به نحوی زمین را رو به زوال می‏‌کشانند. حال هر یک از ما می‏‌توانیم با قدم‏‌های کوچک اما موثر، در بهبود شرایط این سیاره‏‌ی ارزشمند نقش خود را ایفا نماییم.

مرحله‏‌ی اول تفکیک زباله

در گام اول برای تفکیک زباله، باید بدانیم که زباله‏‌ها در چهار نوع خشک، تر، ویژه و غیربازیافتی دسته‏‌بندی می‏‌شوند، که هرکدام را به همراه مزایا و معایب‏شان به طور جداگانه مورد بررسی قرار می‏‌دهیم.

پسماند‏ تر

پسماند تر به انواع زباله‏‌هایی گفته می‏‌شود، که دارای رطوبت می‏‌باشند. پسماندهای تر شامل؛ دورریز مواد غذایی (گوشت، مرغ، ماهی، برنج، روغن و…)، پوست  و ضایعات میوه‌‏ها، پسماند سبزیجات، تفاله‏‌ی چای، پوست تخم‏‌مرغ و… می‏‌شود. پسماند‏های تر قابل بازیافت نیستند و معمولا در فرآیند جمع‏‌آوری زباله، دفن یا سوزانده می‏‌شوند.

دفن کردن و سوزاندن این پسماندها خود، معضلات زیادی را به همراه دارد. به طور مثال؛ زمانی که پسماندهای تر را می‏‌سوزانند، گاز کربن‏‌دی‏‌اکسید حاصل از  فرآیند سوختن پسماند تر، آلودگی هوا و گرمایش جهانی بیشتر را به دنبال دارد. دفن پسماندهای تر نیز ما را با مفهومی به نام شیرابه مواجه می‏‌نماید. شیرابه؛ به مایعی گفته می‏‌شود که از از داخل پسماندهای تر به بیرون نشت می‏‌کند. شیرابه‏‌ها ممکن است سمی باشند. وقتی شیرابه‏‌ها وارد خاک می‏‌شوند، می‏‌توانند به راحتی منابع آب زیرزمینی را آلوده کنند و دوباره‏ به چرخه‏‌ی مواد غذایی و آب آشامیدنی بازگردند.

تقریبا 70% از پسماندهای تولید شده در کلان‌‏شهرها، پسماندهای تر هستند. با توجه به مشکلات مطرح شده برای امحای این نوع از پسماندها باید چاره‌‏ی دیگری برای مدیریت پسماندهای تر بیاندیشیم.

تولید کمتر پسماند تر

یکی از راه‏‌حل‏های موثر، خشکاندن سرچشمه است! به این معنی که از ابتدا سعی کنیم پسماند تر کمتری تولید کنیم. مثلا به اندازه‏‌ی نیاز غذا درست کنیم، تا غذای مصرفی‏‌مان دورریز نداشته باشد. هرچقدر نسبت تولید پسماند خشک به پسماند تر بیشتر شود، نشان از مدیریت صحیح پسماند دارد. در برخی از کشورها، حجم بیشتری از پسماند مردم را پسماند خشک تشکیل می‏‌دهد، این نشان می‏‌دهد که این کشورها در مسیر درستی از مدیریت پسماند قرار دارند.

ساخت کمپوست

روش دیگری که برای خلاص شدن از شر پسماندهای تر می‌‏توان به کار بست، درست کردن کمپوست است. کمپوست نوعی کود است که از آن به عنوان تقویت‏‌کننده‌‏ی خاک در صنایع کشاورزی استفاده می‏‌شود. ساختن کمپوست از پسماندهای تر، فواید بسیار زیادی دارد. یکی از این مزیت‏‌ها این است که؛ حجم زیادی از شیرابه و گاز متان وارد خاک و طبیعت نمی‏‌گردد.

از دیگر مزایای ساخت کمپوست می‌‏توان به این موضوع اشاره کرد که، کمپوست از نظر  مهندسان کشاورزی از سودمندترین کودهای گیاهی و تقویت کننده‏‌های طبیعی خاک است. از آنجایی که ما می‌‏توانیم در منازل خود، بدون صرف یک ریال و کاملا رایگان کمپوست تهیه کنیم جایگزین بسیار مناسبی برای کودهای تجاری محسوب می‏‌شود. همچنین کمپوست باعث افزایش حاصل‌خیزی خاک می‏‌شود و باعث می‌‏شود خاک مدت زمان بیشتری رطوبت و آب را در خود حفظ نماید.

 

 

طرز تهیه‏‌ی کمپوست

درست کردن کمپوست در منزل اصلا کار دشواری نیست. برای تهیه‏‌ی کمپوست ابتدا پسماند تر منزل خود که شامل باقی‏مانده‏‌ی مواد غذایی، ضایعات میوه‌‏ها، سبزیجات و… می باشد را باید رطوبت‌‏گیری کنید. فرآیند رطوبت‌گیری به این صورت است که پسماندهای تر را داخل یک سبد گذاشته و اجازه بدهید رطوبت آنها گرفته شود. سپس سبد را در هوای آزاد و ترجیحا بالاتر از سطح زمین قرار دهید. بسته به انوع مواد غذایی 3 تا 7 روز طول می‏‌کشد تا پسماند موجود در سبد خشک شود. لازم به ذکر است که عطر و بوی تولید شده از پسماند تر خشک شده هم خوشایند است! سپس به ترکیب خشک شده لایه‏‌به‌‏لایه خاک و برگ خشک شده اضافه نمایید. با این روش هم حجم زباله‌‏های خود را کم کرده‌‏اید هم یک کود عالی، طبیعی و ارزان ساخته‏‌اید.

پسماند خشک

پسماندهای خشک به 4 دسته‏‌ی کلی تقسیم می‏‌شوند:

• پسماند خشک بازیافتی
• پسماند خشک غیربازیافتی
• پسماند ویژه

 

 

• پسماند خشک بازیافتی

زباله‌‏های خشک بازیافتی خود، به چند دسته‏‌ی متفاوت تقسیم می‏‌شوند. که در ادامه آنها را نام می‏‌بریم.

 

پلاستیک: بطری آب و نوشیدنی‏‌ها، ظروف مواد غذایی مثل ظرف سس‏ و روغن، بطری شوینده‏‌ها و مواد بهداشتی، نایلون و پلاستیک بی‏‌رنگ و ضخیم، اشیاء پلاستیکی، اسباب‌‏بازی‏‌های پلاستیکی، دمپایی، روکش‌‏های پلاستیکی ضخیم و… .

 

کاغذ: کاغذ باطله، روزنامه، مجله، بسته‏‌بندی‏‌های کاغذی، پاکت، کارتن، جعبه‌‏های (کفش، شیرینی و لباس)، تتراپک‌‏ها و کارتن‏‌های شیر  و آب‏میوه‏‌ی مدت‏‌دار… .

 

فلز: قوطی نوشیدنی، انواع قوطی‌‏های کنسرو، کمپوت، تن ماهی و مواد غذایی، بسته‌‏بندی‌‏های آلومینیومی، ظروف آلومینیومی، فویل، اشیاء فلزی، توری فلزی و… .

 

شیشه: بطری‌‏های نوشیدنی و نوشابه‌‏ها، ظروف شیشه‏‌ای مواد غذایی و… ولی در نظر داشته باشید که زباله‏‌های شیشه‌‏ای شکسته و کثیف نباشند.

 

زباله‏‌های الکترونیکی: مانیتور و تلویزیون، دستگاه فکس، چاپگر و فتوکپی، کارتریج، انواع لامپ و مهتابی کم‌مصرف و نشکسته، انواع باتری، سی‏دی و نوار کاست، انواع قطعات و بردهای الکترونیکی، سیم، کابل، پریز و… .

 

توجه: تمامی اقلام ذکر شده در بخش بازیافتی‏‌ها باید تمیز، خشک و عاری از مواد غذایی، شیمیایی و سمی باشند.

 

• پسماند خشک غیربازیافتی

غیربازیافتی‏‌ها شامل دسته‏‌بندی‏‌های مختلفی هستند که در ذیل به آنها پرداخته‌‏ایم:

 

بیرون‏‏‌برها: ظروف یک‏بارمصرف سبک، نازک و نرم، نی، لیوان کاغذی و… .

 

بسته‌‏بندی‌ها: زرورق (مثل بسته‏‌بندی گز)، متالایز (مثل بسته‏‌بندی چیپس و ماکارونی و امثال آنها) و… .

 

زباله‏‌ی خشک آلوده: آلوده به مواد غذایی، شیمیایی و سمی مثل جعبه‏‌ی پیتزای آغشته به روغن و… .

 

فروشگاهی: پارچه و منسوجات، اتیکت لباس، فاکتور و رسید دستگاه پوز و عابربانک و… .

 

آشپزخانه: ظروف پیرکس، چینی، سفال و سرامیک، اسکاچ، سیم ظرف‏شویی، دستکش و… .

 

تزئینی: بادکنک، تزئینات تولد، کاغذ کادو و… .

 

بهداشتی: ژیلت، نخ‌‏دندان، مسواک، تیوپ خمیردندان، دستمال مرطوب و… .

 

بهتر است بدانید به 3 دلیل امکان بازیافت اقلام ذکر شده در لیست فوق، وجود ندارد:

1. تکنولوژی بازیافت آنها را در کشور نداریم.
2. آلوده به مواد غذایی، سمی و یا شیمیایی هستند.
3. بازیافت آنها صرفه‏‌ی اقتصادی ندارد.

 

تصمیم‏‌گیری در رابطه با سرنوشت زباله‏‌های غیربازیافتی کاملا به ما انسان‏ها وابسته است. در مورد این دسته از زباله‏‌ها چند راه مختلف پیش رو داریم، در مرحله‏‌ی اول باید تا جایی که امکان دارد از خرید غیر ضروری و هیجان‏‌زده اجتناب کنیم تا تولید این قبیل از زباله‌‏ها را به حداقل برسانیم. در مرحله‌‏ی بعد می‏‌توانیم از آن اقلامی که قابلیت استفاده‌‏ی مجدد را دارند، دوباره استفاده کنیم یا لوازم کاربردی از آنها بسازیم. راه دیگری که می‏‌توان این نوع از زباله‏‌ها را مدیریت کرد، ساختن اکوبریک با آنها است. تولید زباله‏‌های خشک غیربازیافتی در بعضی موارد اجتناب‏‌ناپذیر است، اگر این دسته از زباله‏‌ها در هیچ کدام از روش‏هایی که ذکر شد، قرار نگیرند در نهایت دفن یا سوزانده خواهند شد.

از آنجایی که عمر این دسته از زباله‏‌ها بسیار زیاد است و در برخی موارد حتی به صد سال هم می‏رسد دفن کردن آنها ایده‏‌ی خوبی نیست!

سوزاندن زباله‏‌های خشک غیر بازیافتی نیز پیامدهایی همچون؛ آلودگی هوا، افزایش گازهای گلخانه‏‌ای، گرمایش جهانی و در نهایت تغییرات اقلیمی مانند سیل دارد!

 

• پسماند ویژه

 

زباله‏‌های ویژه قابل بازیافت نیستند، زیرا همان طور که از نام آنها برمی‏‌آید به دلیل آغشته بودن به مواد شیمیایی، سمی، عفونی و یا تیز و برنده بودنشان ممکن است سایر زباله‏‌های بازیافتی را آلوده نمایند یا حتی در مسیر جمع‌‏آوری زباله دست پاکبان‏‏‏‏‏‌ها را زخمی کنند.

از طرفی زباله‏‌های ویژه را نباید سوزاند یا دفن کرد چون؛ باعث آلودگی آب، خاک و هوا می‌‏شوند. بسیار مهم است که زباله‏‌های ویژه را از سایر پسماندهای روزمره به طرز صحیح جدا کرده و آنها را در کیسه‏‌های در بسته قرار داده و علامت بزنیم تا جان کسی به خطر نیفتد و در نهایت در سطل‌‏های  زردرنگ مراکز درمانی انداخته شوند، زیرا فناوری‌ دفع پسماندهای بیمارستانی متفاوت از سایر پسماندها است.

 

لیست پسماندهای ویژه به شرح زیر است:

درمانی: سرنگ، ماسک، ظرف و شلنگ سرم، دستکش و دستمال آلوده، پانسمان و باقی‏مانده‏‌ی داروهای تاریخ مصرف گذشته و… .

 

تیز و برنده: تیغ، ظروف شکسته شیشه‌‏ای یا سرامیکی، لامپ سوخته‏‌ی شکسته و… .

 

شیمیایی: رنگ‏‌های شیمیایی، اسپری مو یا بدن، مواد شیمیایی و… .

 

سمی: اسپری‏‌های آفت‏‌کش و حشره‏‌کش، لامپ سوخته‏‌ی کم مصرف شکسته و… .

 

اگر در منازل و مشاغل خود تفکیک زباله از مبداء را جدی بگیریم، تاثیر به‌‏سزایی در آینده‏‌ی خود و فرزندانمان خواهیم داشت. جالب است بدانید سامانه‌ی جاروب (جاروب اپلیکیشن جمع‌آوری پسماند خشک در محل شماست) زباله‌های بازیافت شده‌ را در محل دلخواه شما تحویل می‌گیرد. جاروب سعی دارد از طریق فرهنگ‌سازی، تسهیل تفکیک زباله و تسریع بازیافت به حل مشکلات مدیریت پسماند کمک نماید. به امید روزی که با زمین و طبیعت مهربان‏‌تر باشیم.