1399/05/02

مشکلات دفع زباله چیست و چگونه آن‌ها را بهداشتی امحا کنیم؟

با افزایش بی‌رویه زباله‌ها، این روزها شاهد آلودگی‌های زیست محیطی بسیاری هستیم که سلامت انسان‌ها، حیات وحش و محیط زیست را به خطر انداخته است. به همین دلیل دفع بهداشتی زباله اصلی‌ترین دغدغه دولت‌ها در سراسر جهان شناخته می‌شود. در ادامه همراه باشید تا درباره دفع بهداشتی زباله‌ ها به شما بیشتر بگوییم.

زباله چیست؟

زباله یا پسماند به هر ماده‌ای گفته می‌شود که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم توسط انسان ایجاد و دور ریخته می‌شود. زباله‌ها در حقیقت موادی هستند که از آن‌ها استفاده شده، قدیمی و بی‌ارزش بوده یا آسیب دیده‌اند و دیگر کاربردی ندارند و به همین دلیل دور ریخته می‌شوند. می‌توان زباله‌ها را مواد ناخواسته یا غیرقابل استفاده نامید.

جالب است بدانید که «زباله» در حقیقت یک غلط املایی رایج در زبان فارسی بوده و کلمه اصلی آن «ذباله» بوده که از «ذبیل» می‌آید. ذبیل به معنی آشغال است و ذباله جمع این کلمه محسوب می‌شود.

زباله می‌تواند تر یا خشک باشد، اما شامل فاضلاب و زباله‌های سمی نمی‌شود. انواع مختلفی از زباله‌ها وجود دارد که بر اساس جنس آن‌ها طبقه‌بندی می‌شوند. برای مثال کاغذ، شیشه، مواد شیمیایی، زباله‌های آلی و … از انواع زباله‌ها به شمار می‌روند. به‌طورکلی زباله‌ها به پنج گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

۱. زباله‌های عادی که شامل زباله‌های خانگی و ساختمانی بوده و از فعالیت‌های روزانه انسان‌ها ایجاد می‌شود.

۲. زباله‌های بیمارستانی که زباله‌های عفونی بیمارستان‌ها، مراکز درمانی و بهداشتی را شامل می‌شود.

۳. زباله‌های خطرناک یا ویژه که شامل زباله‌های شیمیایی، سمی و بیماری‌زا بوده و ممکن است باعث انفجار یا اشتعال شوند.

۴. زباله‌های کشاورزی شامل فضولات حیوانات، محصولات کشاورزی فاسد و غیرقابل استفاده بوده و از فعالیت‌های مرتبط به کشاورزی و دامپروری ایجاد می‌شود.

۵. زباله‌های صنعتی شامل براده‌ها، سرریز‌ها و … بوده که از فعالیت‌های صنعتی در پالایشگاه‌ها، معادن، کارخانه‌ها و دیگر صنایع نشات می‌گیرد.

روزبه‌روز با افزایش جمعیت، توسعه شهرنشینی و فعالیت‌های صنعتی، میزان زباله‌های تولید شده در جهان هم افزایش پیدا می‌کند. به همین دلیل امروزه امحا و دفع بهداشتی زباله‌ ها به یکی از دغدغه‌های اصلی دولت‌ها تبدیل شده است. برای امحای زباله‌ها معمولا آن‌ها را در خاک دفن می‌کنند یا می‌سوزاند، حتی بسیاری از آن‌ها هم در طبیعت رها می‌شود. بازیافت هم از دیگر روش‌های امحای زباله بوده که نسبت به دفن کردن خطرات کمتری برای محیط زیست و طبیعت دارد. در ادامه مشکلات دفع زباله را به شما معرفی می‌کنیم.

مشکلات دفع زباله کدام است؟

در حقیقت دفع زباله به معنای از بین بردن یا ذخیره کردن زباله‌های غیرقابل استفاده و ناخواسته است. برای دفع بهداشتی زباله‌ ها توجه به تمامی فرایندهای مدیریت پسماند شامل تفکیک زباله از مبدا، جمع‌آوری، حمل‌ونقل، دفع یا بازیافت اهمیت دارد. دفع زباله به سه روش اصلی دفن، سوزاندن و بازیافت اجرا می‌شود.

برای آن‌که زباله‌ها به محیط زیست آسیبی نرسانند، باید بتوانیم آن‌ها را بهداشتی و اصولی دفع کنیم. دفع بهداشتی زباله‌ ها جزیی از فرایند مدیریت پسماند به شمار می‌رود. دفع زباله در کشورهای مختلف به شیوه‌های گوناگونی انجام می‌شود، از خاک کردن تا سوزاندن زباله‌ها و رها کردن آن‌ها در دریاها و دریاچه‌ها. دفع زباله مشکلات فراوانی دارد که در ادامه رایج‌ترین مشکلات دفع زباله را نام می‌بریم.

۱. تولید زباله‌های بیش از حد

یکی از اصلی‌ترین مشکلات دفع زباله، تولید زباله‌ها و ضایعات بیش از حد است. آمریکا سالانه بیش از ۲۲۰ میلیون تن زباله تولید می‌کند. بر اساس آمار، در سال ۲۰۰۷ این کشور تقریبا ۲۶۰ میلیون تن زباله جامد شهری تولید کرده، یعنی روزی ۱/۲ کیلوگرم زباله به ازای هر شخص در روز ایجاد شده است. این ارقام را به سراسر جهان و دیگر کشورها هم تعمیم دهید، به نظرتان سالانه چند میلیون تن زباله در جهان تولید می‌شود؟

بر اساس گزارش بانک جهانی، به طور میانگین به ازای هر نفر حدود ۲/۱ کیلوگرم زباله جامد شهری تولید شده و پیش‌بینی می‌شود که این رقم تا سال ۲۰۲۵ به ۵/۱ کیلوگرم در روز برسد. بنابراین، هر چقدر تولید زباله‌ها بیشتر شود، دفع زباله‌ها هم با مشکلات مواجه می‌شود و دیگر کشورها توان کافی برای دفع این مقدار زباله را نخواهند داشت. مشکل اصلی این است که اکنون تولیدکنندگان به تولید محصولات یکبار مصرف برای سود بیشتر و مصرف کنندگان به مصرف‌گرایی روی آورده‌اند و به همین دلیل استفاده مجدد، بازیافت یا تولید محصولات سازگار با محیط زیست در اولویت قرار ندارد.

۲. بیشتر زباله‌ها سمی هستند

هر روز شاهد گسترش صنایع متنوع هستیم، صنایعی که بیشتر زباله‌های آن‌ها سمی و خطرناک است. بیشتر زباله‌ها و پسماند‌های صنعتی شامل مواد شیمیایی و خطرناکی بوده که سلامت انسان‌ها، حیوانات و محیط زیست را تهدید می‌کند. بر اساس گزارش سازمان EPA، بیش از ۶۰ هزار ماده شیمیایی در تولید محصولات خانگی استفاده می‌شود که هنوز آزمایش نشده و مشخص نیست که سمی هستند یا نه.

حتی بسیاری از محصولات مانند اسباب‌بازی‌های پلاستیکی از مواد شیمیایی خطرناک همچون بیفنیل BPA تولید می‌شوند. بیش از ۴۰ درصد از زباله‌های جهان پلاستیک هستند که هرگز تجزیه نمی‌شوند. بسیاری از این زباله‌ها را حتی نمی‌توان دفع کرد، چه برسد به دفع بهداشتی زباله‌ های سمی که امری دشوار است.

۳. دفن زباله‌ یک مشکل اساسی است

یکی از رایج‌ترین روش‌های دفع زباله، دفن آن‌ها در گورستان‌های زائدات است که به خاک‌چال شهرت دارند. در این گورستان‌ها، زباله‌ها را فشرده کرده و لایه لایه روی هم در زیر خاک دفن و روی آن‌ها را می‌پوشانند. در این روش فرقی نمی‌کند که زباله خطرناک و سمی باشد یا نه. درنتیجه این گورستان‌ها یک تهدید اصلی برای محیط زیست به شمار می‌رود.

در طولانی مدت، زباله‌های دفن شده در زیر خاک باعث آلوده شدن آب‌های زیرزمینی و زیستگاه‌های همجوار شده و ممکن است که از آن‌ها گازهای خطرناکی نشت کند. به‌طورکلی نمی‌توان دفن زباله را یک روش دفع بهداشتی زباله دانست، چرا که قوانین و اصول بهداشتی کمی هم برای این روش تنظیم شده و مدیریت پسماند دفن زباله با مشکلات بسیاری روبه‌رو است. جالب است بدانید که مشکلات دفن زباله شامل آلوده شدن محیط و آب‌ها در هر گورستان تا ۳۰ سال بر محیط زیست اثر می‌گذارد.

۴. اتکا به فناوری‌های بسیار قدیمی برای دفع بهداشتی زباله

تجهیزات دفع و مدیریت پسماند دولت‌ها بسیار قدیمی بوده و جوابگوی نیاز فعلی نیست. مشکل اصلی این است که دولت‌ها به راهکار بلندمدت برای دفع بهداشتی زباله‌ ها فکر نمی‌کنند و همین باعث می‌شود که از توسعه فناوری‌های نوین و خلاقانه برای دفع زباله‌ها جا بمانند. فناوری‌های قدیمی، سرعت بسیار کمی نسبت به حجم بالای زباله‌ها داشته و نمی‌تواند آن‌ها را به صورت بهداشتی و مناسب امحا کند.

۵. فناوری‌های سبز دفع زباله، واقعا سبز نیستند

بسیاری از فناوری‌های دفع زباله همچون پلاسما آرک، گاز زدایی و تجزیه گاز که به عنوان فناوری‌های سبز و سازگار با محیط زیست شناخته می‌شوند، واقعا ۱۰۰ درصد سبز نیستند. این فناوری‌های بازیافت زباله، معمولا با اکسیژن کم یا بدون سوخت به سوزاندن زباله‌ها مشغول هستند، اما بااین‌حال تفاوتی با روش‌های سنتی سوزاندن زباله‌ها ندارند و از آن‌ها متمایز نیستند.

معمولا گفته می‌شود که سوزاندن زباله‌ها یک روش دفع بهداشتی زباله و سبز است، چرا که در آن‌ها از سوخت‌های فسیلی استفاده نمی‌شود. اما فراموش نکنیم که این روش همچنان باعث انتشار مواد سمی و خطرناک همچون خاکسترها و گازها به محیط می‌شود.

انواع روش‌های بهداشتی دفع زباله را بشناسید

برای دفع بهداشتی زباله‌ ها هم خود ما و هم دولت‌ها مسئول هستند. دولت‌ها باید با توسعه فناوری‌های دفع زباله، تنظیم راهکارهای بهداشتی و تدوین قوانین سخت‌گیرانه برای شرکت‌های جمع‌آوری و دفع زباله‌ها، از اثرات مخرب احتمالی جلوگیری کنند. ما هم با رعایت نکاتی می‌توانیم به دفع بهداشتی زباله‌ ها کمک کرده و مشکلات آن را کاهش دهیم. اما چگونه می‌توانیم زباله‌ها را بدون آسیب رساندن به محیط زیست دفع کنیم؟

۱. بازیافت

اولین و موثرترین روش بهداشتی دفع زباله، بازیافت است. حدود ۷۵ درصد از زباله‌ها قابل بازیافت هستند اما مقدار بسیاری کمی از آن‌ها بازیافت می‌شود. چرا که بسیاری از مردم تصوری از بازیافت نداشته و برای تفکیک زباله‌ها از مبدا اقدام نمی‌کنند. تفکیک زباله‌ها از مبدا به کاغذ، شیشه، پلاستیک، کمپوست و … به شرکت‌های دفع زباله کمک می‌کند تا آن‌ها را به راحتی جداسازی کرده و فرایند بازیافت را اجرا کنند.

۲. کمپوست

ما از زباله‌های آلی شامل مواد غذایی سبزیجات و صیفی‌جات و … می‌توانیم کمپوست تهیه کرده و از این کمپوست برای کوددهی به باغ‌ها و گلدان‌های خود استفاده کنیم. حتی اگر باغ یا گلدانی ندارید،‌ می‌توانید این زباله‌های خود را به باغ‌های دیگر اهدا کنید. این کمپوست‌ها علاوه بر این‌که به باغ‌ها کمک می‌کند، مشکلات دفع را کاهش داده و به همین دلیل یک روش دفع بهداشتی زباله شناخته می‌شوند.

۳. استفاده مجدد

می‌توانید در خرید بسیاری از محصولات همچون کیسه‌های پلاستیکی صرفه‌جویی کرده و به جای آن از کیسه‌های پارچه‌ای استفاده کنید. فراموش نکنید که هرچقدر تولید زباله کمتر شود، مشکلات دفع زباله هم کاهش پیدا می‌کند. همچنین می‌توانید از بطری‌ها، فلز یا شیشه‌ها هم دوباره استفاده کرده و با آن‌ها کارهای خلاقانه‌ای انجام دهید.

۴. هضم بی‌هوازی

هضم بی‌هوازی تجزیه میکروبی مواد آلی بوده که در غیاب اکسیژن انجام می‌شود و نتیجه این فرایند، تولید متان و مواد تثبیت شده است. روش هضم بی‌هوازی از روش‌های دفع بهداشتی زباله شناخته شده که باعث توسعه یک سیستم مدیریت پسماند پاک و سالم به لحاظ بهداشتی می‌شود. همچنین با کمک این روش می‌توان بو و آلودگی‌های ناشی از زباله‌ها را کنترل و انتشار ویروس‌ها و بیماری‌ها جلوگیری کرد. درنهایت می‌توان از این روش برای تولید انرژی تجدیدپذیر، تولید کود و فیبر مایع، الکتریسیته و حرارت و بهبود کشاورزی استفاده کرد.

کلام آخر

همان‌طور که گفتیم دفع زباله به روش‌های دفن، سوزاندن و بازیافت انجام می‌شود. تمامی این روش‌ها هم مزایایی دارند و هم معایبی و نمی‌توان به ‌طور یقین گفت که کدام روش بهداشتی‌تر و کدام روش بهتر است. چرا که با تنظیم قوانین و توسعه فناوری می‌توان از هر یک از این روش‌ها به بهترین شکل ممکن و با کمترین خطرات و مشکلات استفاده کرد. فراموش کنیم که اصلی‌ترین راهکار برای دفع بهداشتی زباله، کاهش تولید ضایعات و پسماند از جانب خود ما است.

منبع