1399/05/17

انواع زباله های شهری و مدیریت آنها را بشناسید

یکی از پیامدهای منفی فعالیت انسان‌ها، تولید میلیون‌ها زباله است. زباله‌هایی که اگر به درستی مدیریت نشوند، منجر به تخریب منابع طبیعی، آلودگی محیط زیست و شیوع انواع بیماری‌ها و عفونت‌ها و مرگ موجودات زنده می‌شوند. با توجه به گسترش شهرها، زباله‌های شهری درصد زیادی از زباله‌ها را تشکیل داده‌اند. بنابراین مدیریت پسماندهای شهری از اهمیت زیادی برخوردار است. در ادامه همراه ما باشید تا علاوه بر معرفی انواع زباله های شهری، شما را با نحوه مدیریت پسماند شهری آشنا کنیم.

زباله شهری چیست و انواع زباله های شهری کدامند؟

جمعیت مناطق شهری روزبه روز در حال افزایش است. این امر سبب مشکلات زیادی شده است؛ نظیر تولید مقدار زیادی زباله، آلودگی محیط زیست و در معرض خطر قرار گرفتن سلامت انسان‌ها و موجودات زنده. زباله‌های شهری بزرگترین گروه پسماند‌ها هستند. این گروه از زباله‌ها به دو دسته کلی زباله‌های خشک و تر تقسیم می‌شوند.

در این‌جا به برخی از مهم‌ترین انواع زباله های شهری اشاره می‌کنیم:

• زائدات غذایی یا پسماند تر

شامل قسمت فسادپذیر زباله می‌شود که معمولا از زائدات گیاهی، تهیه و طبخ و یا انبار کردن مواد غذایی به دست می‌آید. میزان پسماندهای غذایی در طول سال متغیر است و در ماه تابستان، که مصرف میوه و سبزی بیشتر است، به حداکثر می‌رسد.

این نوع پسماند به دلیل فساد سریع، بوی نامطبوع ایجاد کرده و منجر به رشد و تکثیر مگس و سایر حشرات و جوندگان می‌شود‌؛ بنابراین بازیافت و دفع به موقع آن از اهمیت برخوردار است. از این نوع زباله می‌توان کود (کمپوست) تهیه کرد. میزان پسماندهای فسادپذیر در زباله‌های شهری در ایران ۳۵ تا ۷۶ درصد گزارش شده است.

از جمله زباله‌های تر می‌توان به پوست میوه و سبزیجات، باقیمانده غذاهای پخته شده، روغن پخت و پز، پوست تخم مرغ، استخوان مرغ، گوشت و ماهی، تفاله چای و قهوه و … اشاره کرد.

• آشغال یا پسماند خشک

آشغال قسمت فسادناپذیر زباله به جز خاستر است. از جمله پسماندهای خشک می‌توان به انواع پلاستیک و ظروف یکبار مصرف، شیشه، آهن، فلزات، آهن، چوب، خاک اره، پارچه، مقوا، انواع کاغذ و مقوا، دستمال کاغذی، مبلمان منازل و ادارات، جعبه شیرینی، بسته‌های چیپس و پفک، اسفنج و ابر، انواع لامپ، سرامیک، آینه، بلور و چینی، سی دی و نوار کاست، ماشین حساب، لوازم کامپیوتر، تلفن و موبایل، تلویزیون و انواع وسایل برقی و … اشاره کرد.

• خاکستر

این نوع زباله باقیمانده حاصل از سوزاندن ذغال، چوب و سایر مواد سوختنی است که برای مقاصد صنعتی، پخت و پز و گرم کردن منازل بکار می‌رود.

• زائدات ناشی از تخریب و ساختمان سازی

زائدات حاصل از تخریب ساختمان، تعمیر اماکن مسکونی، تجاری، صنعتی، یا سایر فعالیت‌های ساختمان‌سازی هم جزء زباله‌های شهری محسوب می‌شوند.

• سایر زباله‌ها

این بخش از زباله‌ها شامل مواد حاصل از جاروب کردن خیابان‌ها و معابر، برگ درختان، اجساد حیوانات مرده و مواد به جای مانده از وسایل نقلیه می‌شود.

روش‌های تفکیک انواع زباله های شهری چیست؟

تفکیک و جداسازی زباله‌ها از منازل شروع می‌شود. برای تفکیک و جداسازی زباله‌ها در قدم اول باید با زباله‌های خشک و تر آشنا شوید. باید به این نکته توجه کنید که همه زباله‌های خشک و تر قابل بازیافت نیستند. سپس باید دو سطل جداگانه، یکی برای زباله‌های خشک و دیگری برای زباله‌های تر در منزل‌تان قرار دهید. زباله‌های خشک و تر را در سطل مخصوص قرار دهید. در نهایت می‌توانید زباله‌ها را به مراکز بازیافت تحویل دهید تا مورد بازیافت قرار بگیرند.

روش‌های دفع انواع زباله ‌های شهری چیست؟

برای دفع زباله‌های شهری روش‌های مختلفی وجود دارد، که در اینجا به سه مورد از مهم‌ترین روش‌های دفع زباله اشاره می‌کنیم:

۱.سوزاندن زباله در دستگاه زباله سوز

سوزاندن پسماند‌ها، یکی از روش‌های دفع انواع زباله های شهری است که نسبت به سایر روش‌ها، به زمین کمتری نیاز دارد. با سوزاند زباله‌ها در دستگاه‌های زباله سوز می‌توان از حرارت ایجادشده برای گرم کردن بویلرها و در نتیجه تولید انرژی استفاده کرد.

۲. کمپوست یا کود گیاهی

تهیه کمپوست از فضولات شهری، در مقایسه با سایر روش‌های دفع زباله، بویژه سوزاندن، ارزان‌تر و به صرفه‌تر است. از آنجایی که بیش از ۷۰ درصد زباله‌های شهری در ایران را مواد آلی تشکیل می‌دهد، تولید کمپوست می‌تواند روش مفیدی باشد.

البته باید به این نکته توجه داشت که تمام زباله‌های شهری را نمی‌توان به کود تبدیل کرد؛ بنابراین استفاده از سایر روش‌های دفع زباله اجتناب ناپذیر است.

۳. دفن بهداشتی زباله

دفن بهداشتی زباله یعنی انتقال مواد زائد جامد به محل ویژه و دفن آن‌ها در خاک؛ به نحوی که خطری محیط زیست را تهدید نکند.

مدیریت پسماند چیست؟

مدیریت پسماند به مجموعه مقررات منسجم در خصوص تولید، ذخیره، جمع آوری، حمل و نقل، پردازش و دفع پسماند گفته می‌شود که منطبق با اصول زیست محیطی و بهداشت عمومی است.

مدیریت پسماند زباله‌ های شهری چگونه است؟

سیستم‌های مدیریت پسماند شهری در سرتاسر جهان، دارای هشت عنصر است، که در این‌جا به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

۱. کاهش در مبدا

به طراحی، تولید، عرضه و استفاده از محصولات به نحوی که در پایان عمر مفیدشان، منجر به کاهش پسماند‌های تولید شده شوند، کاهش در مبدا می‌گویند. متاسفانه در ایران هنوز اقدامات جدی در این زمینه صورت نگرفته است.

۲. کنترل تولید مواد زائد جامد

شناخت کمیت و کیفیت تولید، اساس طراحی سیستم مدیریت پسماند شهری است. کمیت تولید در حجم سرمایه گذاری برای ماشین آلات، ظروف ذخیره در محل، ایستگاه‌های انتقال و ظرفیت دفع موثر است؛ در حالی‌که کیفیت مواد بر نوع پردازش ماشین ‌آلات و روش دفع تاثیرگذار است.

۳‌.ذخیره، پردازش و اداره در محل

این عنصر نقش مهمی در بهداشت شهری دارد. به دلیل همکاری کم شهروندان و سایر مشکلات، اختلالات زیادی در سیستم مدیریت پسماند شهری بوجود می‌آید.

۴. پردازش

به هر روش یا سیستمی که موجب تغییر شکل فیزیکی یا شیمیایی مواد جامد می‌شود، پردازش می‌گویند. هدف از پردازش بهبود کارایی سیستم‌های مدیریت پسماند، بازیافت مواد قابل استفاده و تولید انرژی از بازیافت مواد است.

برای پردازش تکنینک‌های مختلفی نظیر کاهش شیمیایی حجم، کاهش مکانیکی حجم و کاهش مکانیکی اندازه وجود دارد‌.

۵. جمع آوری

به برداشتن مواد زائد از محل تولید و بارگیری آن‌ها در وسیله نقلیه، سپس حمل آن‌ها به محل‌هایی که مواد باید در آن‌جا تخلیه شوند، جمع‌آوری می‌گویند. این عنصر از لحاظ بهداشتی، اقتصادی و زیبایی اهمیت دارد.

۶. حمل و نقل

این عنصر زمانی ضرورت پیدا می‌کند که فاصله محل دفع، از مراکز تولید مواد زیاد باشد. در این صورت باید زباله‌های جمع‌آوری شده از وسایل نقلیه کوچک‌تر به کامیون‌های بزرگتر بارگیری شوند. این فرایند در مکانی به نام ایستگاه‌های انتقال انجام می‌شود.

۷. بازیافت زباله

این فرایند سبب صرفه‌ جویی در هزینه، انرژی، منابع طبیعی و کاهش آلودگی محیط زیست می‌شود. بازیافت فقط به تولید محصول منجر نمی‌شود، بلکه سبب تولید انرژی هم می‌شود.

۸. دفع زباله

انتخاب روش دفع زباله باید بر پایه عوامل محیطی مثل هزینه، در دسترس بودن زمین و کارگر و … باشد. روش‌های مختلفی برای دفع زباله وجود دارد که به برخی از آنها در این مقاله اشاره شد.

مشکلات عدم مدیریت پسماند شهری چیست؟

عدم کنترل و مدیریت پسماندهای شهری، منجر به مشکلات زیادی می‌شود؛ که از جمله این مشکلات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. جمع شدن حشرات موذی و حیوانات و جوندگان

عدم مدیریت پسماندهای شهری با تجمع حیوانات و حشرات موذی همراه است. شاید باورش سخت باشد، اما مگس، این حشره کوچک، منجر به انتشار امراض زیادی نظیر حصبه، وبا، سِل، طاعون، جذام، سیاه زخم و … می‌شود.

موش و سایر سایر جوندگان برای تولید مثل به سه چیز احتیاج دارند: غذا، آب و پناهگاه؛ که هر سه در زباله‌های شهری وجود دارد و این امر منجر به تجمع موش و سایر جوندگان در زباله‌های شهری می‌شود.

اگر زباله‌های شهری، بویژه پسماندهای غذایی و بخش‌های فسادپذیر، با روش‌های مناسب توسط انسان کنترل شوند، خطرات و بیماری‌های ناشی از آن‌ها به حداقل می‌رسد.

۲. آلودگی آب، هوا، خاک

در بسیاری از شهرها، دفع زباله‌ها از طریق ریختن آن‌ها در جویبار‌ها انجام می‌شود، که این امر منجر به آلودگی آب می‌شود. دفع زباله در خاک هم که در بسیاری از مناطق شهری انجام می‌شود، منجر به آلودگی خاک می‌شود. سوزاندن زباله‌ها منجر به تولید گازهای مضر و در نتیجه آلودگی هوا می‌شود.

۳.شیوع انواع بیماری‌ها و عفونت‌ها

زباله‌های شهری اگر به درستی مدیریت نشوند، منجر به مشکلات و بیماری‌های بسیاری نظیر سرطان، جهش ژنتیکی، عفونت ریه، عفونت‌های پوستی، نواقص فیزیولوژیکی و‌ … می‌شود.

راهکارهایی برای مدیریت بهتر پسماندهای شهری

۱. بهره گیری از تجارب سایر کشورها

بسیاری از کشورها در زمینه مدیریت پسماند شهری اقدامات بسیار مفیدی انجام داده‌اند و به پیشرفت‌های قابل توجهی دست یافته‌اند. برای مثال کشور‌هایی نظیر سوئیس، دانمارک، آمریکا، کانادا و استرالیا در این زمینه عملکردهای خوبی داشته‌اند که می‌توان از تجارب آن‌ها استفاده کرد.

۲. بهبود اطلاع رسانی، فرهنگ‌سازی و آموزش

مدیریت پسماند بدون همراهی و مشارکت شهروندان امکان‌ پذیر نیست. باید با بهره‌گیری از برنامه‌ها و راهکارهای مختلف نظیر مطبوعات، بروشور و فضای اجتماعی، اقدام به فرهنگ‌سازی و اطلاع رسانی کرد. آموزش به بچه‌ها درباره این مسئله را می‌توان از مدرسه و مهدکودک‌ها شروع کرد.

۳. اصلاح و وضع قوانین جدید برای مدیریت پسماند

برای مدیریت بهتر پسماند شهری باید قوانین جدیدی وضع شود. قانون کنترل میزان پسماند، گام موثری در جهت کاهش تولید پسماند است. باید برای این قوانین ضمانت اجرا تعیین کرد. یعنی اگر فردی قانون را رعایت نکرد، باید جریمه شود.

4. ارزیابی اقدامات کنونی

ارزیابی و ارائه انتقادات و راهکارهای مناسب، از جمله مراحل ضروری و موثر در راستای مدیریت پسماند شهری است. با این کار می‌توان به اطلاعات مناسبی در زمینه خلاءها و ایرادات موجود دست یافت.

کلام آخر

گسترش شهرنشینی مشکلات زیادی بوحود آورده که از جمله آن‌ها می‌توان به افزایش زباله‌های شهری اشاره کرد. اگر این زباله‌ها کنترل نشوند، منجر به مشکلات بسیاری برای انسان و محیط زیست می‌شوند‌. بنابراین مدیریت پسماند زباله‌های شهری از اهمیت زیادی برخوردار است. زباله‌های شهری انواع مختلفی دارند که پس شناخت آن‌ها، باید اقدام به تفکیک و جداسازی آن‌ها کرد.

منبع