1399/05/18

بعد از جمع‌ آوری زباله‌ توسط شهرداری، چه اتفاقی برای آن‌ها می‌افتد؟

شاید برای خیلی از شما هم این سوال پیش آمده باشد که پس از بیرون بردن آشغال‌ها از خانه و جمع‌ آوری زباله‌ توسط شهرداری چه اتفاقی برای آنها می‌افتد و وارد چه فرآیندی می‌شوند. جوابی که به این سوال داده می‌شود از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا این روزها شناخت انواع زباله، تشخیص آنها از هم و آشنایی با روشهای جمع ‌آوری و دفع زباله‌ها باعث می‌شود به عنوان شهروندانی که هر روز در حال تولید میلیون‌ها تُن زباله هستیم به این مسئله عمیق‌تر و آگاهانه‌تر نگاه کنیم و در نتیجه با تولید زباله کمتر و تفکیک در مبدا به شهرداری‌ها در فرآیندهای پس از جمع ‌آوری زباله کمک کنیم. اما روش‌ های جمع‌ آوری زباله‌ توسط شهرداری چگونه است؟

سیستم مدیریت پسماند شهری به معنای امروزی آن، در دهه 1930 در کشورهای صنعتی پدید آمد. تا دهه 1970 به پسماند به عنوان «دورریز» نگاه می‌شد و در این شیوه‌ها معایب متعدد بهداشتی، محیط زیستی، اقتصادی و زیبایی‌شناختی وجود داشت اما در سایه تحولات تکنولوژی و افزایش آگاهی‌های عمومی سیستم‌های جدید مدیریت پسماند در کشورهای صنعتی و سایر کشورهای دنیا به تدریج توسعه پیدا کرد. در این دگرگونی‌ها توجه به مسایل زیست محیطی و شرایط سیاسی و اقتصادی آن، موضوعاتی مانند صرفه‌جویی در مصرف مواد و انرژی و بازیافت آن‌ها از پسماند شهری به طور جدی مورد توجه قرار گرفت و به مرور زمان فرآیند پردازش و بازیافت پسماند جایگاه کلیدی‌تری در مدیریت پسماند پیدا کرد.

انواع زباله‌های خانگی و شهری

پسماند محصول جانبی فعالیت‌های انسانی است. از لحاظ فیزیکی، پسماند حاوی همان موادی است که در محصولات مفید وجود دارد و تنها تفاوت آنها در بی‌ارزش بودن پسماند است. در بسیاری از موارد این بی‌ارزشی ناشی از مخلوط بودن و یا ناشناخته بودن این مواد در پسماند است. جداسازی مواد پسماند می‌تواند یکی از روش‌های افزایش ارزش مواد و پیدا کردن موارد کاربرد برای آن‌ها باشد. به طور کلی رابطه معکوسی بین میزان اختلاط پسماند و ارزش آن وجود دارد. پسماند از چند منظر دسته‌بندی می‌شود: از نظر وضعیت فیزیکی (جامد، مایع، گاز)، از نظر کاربرد اصلی (بسته‌بندی، مواد غذایی و…)، از نظر مواد (شیشه، کاغذ و…)، از نظر ویژگی‌های فیزیکی (سوختنی، کمپوست شدنی، بازیافتنی)، از نظر منشاء (خانگی، تجاری، کشاورزی، صنعتی و…) و میزان ایمنی (خطرناک، بی‌خطر).

به پسماند خانگی و تجاری در مجموع، پسماند شهری (MSW) گفته می‌شود که معمولا کمتر از 10 درصد کل جریان پسماند را دربرمی‌گیرد (90 درصد بقیه عبارت است از پسماند کشاورزی، پسماند معدنکاوی، پسماند صنعتی و تولیدی، پسماند تولید انرژی، پسماند تصفیه آب و پسماند ساخت‌وساز و تخریب). منبع

پسماند خانگی همیشه مسئله‌ای پیچیده در مدیریت شهرها بوده است. به دلیل دامنه گسترده مواد موجود در این پسماند (شیشه، فلز، کاغذ، پلاستیک، مواد آلی و…) و اختلاط کامل این مواد، مشکلات زیادی در مدیریت آنها به وجود می‌آید.

همچنین ترکیب پسماند در فصل‌های مختلف، در مناطق جغرافیایی مختلف و از کشوری به کشور دیگر و از شهری به شهر دیگر تغییر می‌کند و همین عوامل مانع از آن می‌شود که نسخه واحدی برای تمام شهرها پیچیده شود. پسماند تجاری و صنعتی معمولا یکنواخت‌تر و در مقادیر بالاتر تولید می‌شود؛ بنابراین سیستم مدیریتی که بتواند پسماند خانگی را مدیریت کند، قطعا توانایی مدیریت پسماند از منابع دیگر را هم دارد.

تفکیک در خانه

اعضای خانواده نقش اساسی در جداسازی پسماندهای شهری دارند که به اعتقاد بسیاری، میزان آن به دو عامل «توانایی تفکیک» و «انگیزه تفکیک» بستگی دارد؛

توانایی تفکیک: مطالعات نشان می‌دهد که با راهنمایی شهروندان، آنها قادر خواهند بود تا به درستی پسماند را به دسته‌های مختلف تفکیک کنند. آموزش همه‌گیر و همه‌فهم به شهروندان برای موفقیت طرح تفکیک ضروری است.

انگیزه تفکیک: ممکن است شهروندان با وجود آن که قادر به تفکیک پسماند خود هستند، انگیزه‌ای برای این این کار نداشته باشند؛ بنابراین میزان مشارکت در طرح تا حد زیادی وابسته به ایجاد انگیزه در افراد برای اجرای آن است.

روش‌ های جمع‌ آوری زباله‌ توسط شهرداری

سیستم جامع جمع آوری شامل ترکیبی از سیستم‌های تحویل (مخازن مواد، مراکز تخلیه نزدیک خانه، مکان‌های مرکزی جمع آوری برای پسماند باغبانی و پسماند حجیم) و یا سیستم‌های جمع آوری کنار خیابانی (برای مواد بازیافتی، زیست پسماند و پسماند باقی مانده) است. طراحی سیستم هر بخش باید به نحوی باشد که با حداقل هزینه، بالاترین کارایی و کم‌ترین مشکلات زیست محیطی، جمع‌آوری پسماند را به همراه داشته باشد. نتیجه آن که، برای هر منطقه بسته به روش‌های پردازش و دفع موجود، ترکیب پسماند، تراکم جمعیت و انگیزه ساکنان، روش‌های مختلفی از سیستم جمع ‌آوری از تحویل در مراکز گرفته تا قرار دادن پسماند در کنار خیابان می‌تواند استفاده شود.

روش های جمع ‌آوری زباله کنار خیابان و تحویل

روش‌ های جمع‌ آوری زباله‌ توسط شهرداری معمولا به دو دسته «کنار خیابان» و «تحویل» تقسیم میشود. در روش تحویل شهروندان ملزم به تحویل مواد بازیافتی به مراکز تعیین شده هستند. در روش کنار خیابان شهروندان مواد بازیافتی را در زمان مشخص، در ظروف یا کیسه‌های مخصوص که بیرون از منازلشان تعبیه شده است قرار می‌دهند.

	روش کنار خیابان	روش تحویل
تعریف	مواد از خانه جمع ‌آوری می‌شود	مواد به‌وسیله ساکنان از محل تولید به محل جمع آوری برده می‌شود
تفکیک	ممکن است در کنار خیابان یا مراکز ویژه به‌وسیله ساکنان تفکیک شود یا نشود	ممکن است تفکیک مرکزی به وسیله ساکنان انجام شود یا نشود
مواد جمع ‌آوری شده	مواد جدا شده یا مخلوط	مواد جدا شده یا مخلوط
ظروف	شخصی یا همگانی در آپارتمان‌ها	همگانی
مسافت طی شده توسط ساکنان	هیچ	متغییر، از کم تا زیاد
مسافت طی شده توسط جمع‌آوری کنندگان	زیاد	متغییر، از کم تا زیاد
میزان آلایندگی	از کم (تفکیک کنار خیابان) تا زیاد (مخلوط)	از کم (تفکیک شده در خانه) تا زیاد (مخلوط)

 

طرح‌های جامع جمع‌ آوری زباله‌ توسط شهرداری

سیستم جامع جمع ‌آوری شامل ترکیبی از سیستم‌های تحویل (مخازن مواد، مراکز تخلیه نزدیک خانه، مکان‌های مرکزی جمع آوری برای پسماند باغبانی و پسماند حجیم) و سیستم‌های جمع آوری زباله توسط شهرداری کنار خیابانی (برای مواد بازیافتی، زیست پسماند و پسماند باقی مانده) است. طراحی سیستم هر بخش باید به نحوی باشد که با حداقل هزینه، بالاترین راندمان و کمترین مشکلات زیست محیطی جمع‌آوری پسماند را به همراه داشته باشد. در نتیجه برای هر منطقه بسته به روش‌های پردازش و دفع موجود، ترکیب پسماند، تراکم جمعیت و انگیزه ساکنان، روش‌های مختلفی از سیستم جمع ‌آوری از تحویل در مراکز گرفته تا قرار دادن پسماند در کنار خیابان استفاده می‌شود.

تفکیک مرکزی زباله ‌های شهری و خانگی توسط شهرداری

تفکیک مرکزی به دو منظور انجام می‌گیرد: تفکیک مواد بازیافتی در تاسیسات بازیافت مواد (MRF) و تولید سوخت مشتق از پسماند (RDF). روش‌های تفکیک نیز به دو شکل دستی و مکانیکی انجام می‌شود. به طور کلی استفاده از روش دستی آسان‌تر و انعطاف‌پذیرتر است اما در این روش کارگران با خطرات بهداشتی زیادی مواجه هستند. در روش مکانیکی سه دسته ماشین وجود دارد: ماشین‌هایی که به صورت فیزیکی مواد را جدا می‌کنند، ماشین‌هایی که جداسازی را بر اساس ویژگی‌های ذرات مثل اندازه، شکل و جرم انجام می‌دهند و ماشین‌هایی که بر اساس ویژگی‌های مواد مانند رنگ یا خاصیت مغناطیسی جداسازی را انجام می‌دهند. برخی از این روش‌ها عبارت هستند از: غربالگری، جداسازی با هوا، شناوری، جداسازی مغناطیسی، جداسازی الکترومغناطیسی، جداسازی الکترواستاتیکی، سیستم‌های تشخیص و مسیردهی، خردکن و … .

فرآیندهای پردازش بیولوژیکی و حرارتی زباله

پردازش بیولوژیکی شامل فرآیندهای طبیعی است که در آنها میکروارگانیسم‌ها، اجزای تجزیه‌پذیر پسماند را تجزیه می‌کنند. برخی از این میکروارگانسیم‌ها برای متابولیسم‌هایشان نیاز به اکسیژن دارند (هوازی) و منجر به تولید دی‌اکسیدکربن و بخار شده که معمولاا برای تولید کمپوست استفاده می‌شود. برخی دیگر نیاز به اکسیژن ندارند (بی‌هوازی) و منجر به تولید دی‌اکسید کربن و متان می‌شوند. کمپوست باغچه‌ای، ساده‌ترین شکل فرآیند بیولوژیکی است و معمولا در شهرها ترجیح داده می‌شود. این دسته از پسماند به کارخانه‌های تولید کمپوست منتقل می‌شود، همچنین در این روش با اندکی مراقبت و هوادهی، پسماند میوه‌ها، سبزیجات، کشتارگاه‌ها، صنایع فرآوری گوشت، صنایع لبنی، صنایع کاغذ، شکر، چرم، پشم و پارچه تبدیل به کمپوست می‌شود.

در فرآیند پردازش حرارتی، پسماند به یمی از حالت‌های گاز، مایع یا جامد، تحت واکنش‌های گرماگیر یا گرماده قرار گرفت و از انرژی آزاد شده از خود فرآیند یا از محصولات آن استفاده می‌شود. پردازش حرارتی پسماند چهار فایده دارد: کاهش حجم پسماند، پایدارسازی پسماند، بازیافت انرژی و استریلیزه کردن پسماند

دفن زباله‌‌ها در زمین

هدف اصلی از دفن در زمین، دفع طولانی مدت و ایمن پسماند، هم از نظر بهداشتی و هم از نظر زیست محیطی است. به همین دلیل به این فرآیند، دفن بهداشتی نیز می‌گویند. در طی این فرآیند به دلیل به وجود آمدن گاز و شیرابه، خروجی‌ها باید تا حد ممکن کنترل و تصفیه شوند؛ چرا که سالانه چیزی در حدود 730 میلیارد متر مکعب گاز از محل‌های دفن پسماند شهری در سراسر جهان منتشر می‌شود و انرژی آن معادل 345 میلیون تن نفت است که نتیجه‌ای جز آلودگی محیط زیست در پی ندارد.

در نهایت

جمع آوری پسماندهای جامد شهری در هر کشور به صورتی متفاوت انجام می‌شود و در برخی موارد حتی در هر منطقه هم متفاوت است. به طور کلی جمع آوری زباله شهری که به عنوان ضایعات خانگی هم خوانده می‌شود شامل کالاهای روزمره مانند شیشه، پلاستیک، فلزات، پارچه، مواد آلی و کاغذ دور انداخته شده توسط جامعه مدرن است. این زباله‌ها توسط برنامه‌ریزی‌ها و طرح‌هایی که در شهرداری انجام می‌شود جمع‌آوری، تفکیک و امحا و دفن می‌شوند.